SARS-CoV-2 na powierzchniach

Naukowcy są zgodni co do tego, że do zakażenia SARS-CoV-2 dochodzi przede wszystkim poprzez bezpośredni kontakt z osobą zainfekowaną i roznoszenie się wirusa w aerozolach w zamkniętych i niewietrzonych pomieszczeniach. Choć na początku pandemii zakładano inaczej, w rzeczywistości potencjał zakaźny koronawirusa znacznie spada na powierzchni przedmiotów codziennego użytku i ogólnie ocenia się go jako niski, a ryzyko zależy od wielu czynników.

Droga wirusa

Wirusy uwalniają się z dróg oddechowych podczas kaszlu, kichania, a w mniejszym stopniu także podczas oddychania. Są to tak małe obiekty, że wirują w powietrzu w aerozolu i spadają w wyniku grawitacji, poddając się w międzyczasie działaniu wiatru. Prędkość opadania będzie zależeć od wielkości cząsteczki, która napotykając na swojej drodze powierzchnię, z reguły nie przykleja się do niej. Opuszczając drogi oddechowe, wirus pozbawia się możliwości rozmnażania, przez co znacznie zmniejsza się jego zakaźność. Nie zostaje ona jednak wyeliminowana w zupełności. SARS-CoV-2, jako wirus układu oddechowego, przenosi się w praktyce najczęściej wraz z kroplą wody, przez co wydłuża się żywotność tego patogenu. Kropla wody jest cięższa od niego, co znacznie przyspiesza opadanie i wspomaga przyklejanie się wirusa do powierzchni. Czas „życia” kropli w powietrzu zależy od parowania. To z kolei jest powiązane z temperaturą i wilgotnością względną powietrza. Im wyższa temperatura otoczenia i niższa wilgotność, tym kropla odparuje szybciej. Jeżeli więc odparuje, zanim dotrze do powierzchni, nie będzie mieć do niej takiej przyczepności. Jeżeli jednak osiądzie na powierzchni, znaczenie będzie mieć jej rodzaj. Im bardziej hydrofilowy, czyli „lubiący wodę”, materiał, tym bardziej kropla z wirusem się rozleje i tym szybciej odparuje. Im bardziej hydrofobowa powierzchnia, tym kropla staje się bardziej kulista i trudna do odparowania. Wpływ ma również porowatość powierzchni – im bardziej porowaty materiał, tym kropla mocniej wchodzi w zagłębienia i jest trudniejsza do odparowania. W cieczy wirusy pozostają aktywne na materiałach porowatych znacznie dłużej niż na gładkich.

Temperatura najważniejsza

Naukowcy wzięli pod lupę także rodzaj materiału, z jakiego wykonana jest powierzchnia. Wyniki wielu badań pokazują jednak, że niezależnie od rodzaju materiału, np. szkła, metalu, różnych tworzyw sztucznych czy tkanin, to jego temperatura, a więc temperatura otoczenia, jest najbardziej znaczącym czynnikiem w szybkości inaktywacji wirusa, dużo ważniejszym niż różnice pomiędzy rodzajem badanych powierzchni.

Okres półtrwania

W danych literaturowych żywotność wirusa określa się za pomocą tzw. okresu półtrwania, który jest zależny od temperatury, w jakiej przebywa patogen. Z definicji jest to czas, w którym liczba zakaźnych cząstek spada o 50%. Czyli po tym okresie przy „życiu” zostaje jeszcze połowa z nich, która po kolejnym okresie półtrwania znów zmniejsza się o połowę, a więc po 2 okresach półtrwania przy „życiu” zostaje 25% całej puli zakaźnych cząstek. I tak dalej, aż do całkowitego wyeliminowania czynnika zakaźnego. Okres półtrwania dla wariantu omikron SARS-CoV-2 wynosi 3 dni dla temperatury 5°C i 10 godzin dla 25°C. Szybkość eliminacji zależy więc od wyjściowej liczby cząstek wirusa na powierzchni lub dłoniach. W praktyce wirus w temperaturze pokojowej może więc być obecny na danej powierzchni przez kilka dni.

Badania naukowe dowodzą, że każdy kolejny wariant wirusa SARS-CoV-2 cechował się dłuższą niż jego poprzednik żywotnością – zarówno na skórze człowieka, jak i na powierzchniach płaskich. Omikron utrzymuje się 3–4 razy dłużej niż pierwotny wariant z Wuhan, co może być przyczyną tak dużej zakaźności w ostatnim czasie (styczniu i lutym 2022).

Covidowe Lifehacki

Do zmniejszenia ryzyka transmisji wirusa, a tym samym osiadania czynnika zakaźnego na powierzchniach, przyczyniają się prawidłowo założone maseczki, dobra praktyka kichania w rękaw, a nie w dłoń, unikanie opierania się i dotykania powierzchni czy klamek, a także częste mycie i dezynfekcja rąk, a wśród personelu medycznego – częsta zmiana rękawiczek. Z kolei osadzony na powierzchni wirus da się skutecznie unieszkodliwić za pomocą środków zawierających przynajmniej 35-procentowy alkohol etylowy. Dowiedziono, że wszystkie warianty wirusa SARS-CoV-2 poddają się działaniu preparatów dezynfekcyjnych, a omikron ginie po 15 sekundach kontaktu z alkoholem, zarówno na dłoniach, jak i na powierzchniach.

Źródło:

1. https://royalsocietypublishing.org/doi/pdf/10.1098/rsfs.2021.0042
2. https://www.mp.pl/covid19/ochrona/266259,transmisja-sars-cov-2-poprzez-skazone-powierzchnie-wewnatrz-pomieszczen-poza-placowkami-medycznymi-podsumowanie-stanowiska-cdc-dotyczacego-zmniejszenia-ryzyka-zakazen-droga-kontaktu-posredniego