Pandemia – czy jest się czego obawiać

Każda epidemia w historii ludzkości wywoływała niepokój, a czasem nawet panikę. Nie każda osiągnęła jednak poziom pandemii, jak ma to miejsce w przypadku COVID-19. Czym różni się pandemia od epidemii? Kiedy ogłaszany jest stan pandemii i dlaczego choroba COVID-19 jest tak bardzo groźna?

Co musi się stać, żeby rozwinęła się pandemia

Choroby towarzyszą ludzkości od zawsze. Intensywny rozwój cywilizacyjny przyniósł nowe możliwości i nowe zagrożenia, które przyspieszyły rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych, takich jak dżuma, grypa czy ospa. W ciągu ostatniej dekady pasażerski ruch lotniczy zwiększył się prawie dwukrotnie. Odwiedzamy coraz bardziej odległe zakątki świata i wchodzimy w interakcje z ich mieszkańcami. Czas potrzebny do  przenoszenia się chorób zakaźnych z kontynentu na kontynent uległ w ten sposób skróceniu i dlatego też znacząco wzrosło ryzyko rozwoju pandemii. A czym różni się pandemia od epidemii?

Nasilenie objawów choroby, jej czas trwania i liczba zachorowań zależą od wielu czynników, takich jak np. zakaźność patogenu, czyli stopień, w jakim jest on w stanie rozprzestrzeniać się na określonym obszarze. Jeśli w danym rejonie liczba zachorowań jest nieoczekiwanie większa niż zwykle, wówczas mamy do czynienia z epidemią. W Polsce epidemię COVID-19 ogłoszono 20 marca 2020 roku. Zgodnie z decyzją władz zamknięto granice, szkoły, niektóre zakłady pracy, odwołano masowe imprezy i wprowadzono szereg innych obostrzeń.

Gdy z powodu epidemii choruje duża liczba ludzi na całym świecie, a patogen nie był wcześniej znany, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) może ogłosić pandemię. Pandemia od epidemii różni się przede wszystkim obszarem, na którym występują zakażenia. Poprzednia pandemia ogłoszona przez WHO miała miejsce w 2009 roku, kiedy to ogłoszono pandemię świńskiej grypy.

Skąd się biorą epidemie na świecie

W wielu starożytnych społeczeństwach ludzie wierzyli, że duchy i bogowie zsyłają choroby i zniszczenia na tych, którzy zasłużyli na ich gniew. To nienaukowe podejście często prowadziło do śmierci tysięcy, jeśli nie milionów ludzi. Na szczęście w dzisiejszych czasach ludzkość lepiej rozumie przyczyny chorób, co skutkuje znaczną poprawą reakcji na epidemie.

Do tego, aby rozwinęła się epidemia, wystarczy tak naprawdę tylko jedna osoba, która jest zakażona i nieświadomie przenosi patogen na innych. Pierwsze objawy wielu niebezpiecznych chorób są często podobne, manifestują się między innymi gorączką czy kaszlem. Z tego względu łatwo jest je pomylić z innymi, niegroźnymi chorobami. W przypadku patogenu o wysokiej zakaźności i dużej śmiertelności jedna zainfekowana osoba może doprowadzić nawet do śmierci milionów ludzi. Od dziesięcioleci powodem coraz liczniejszych chorób, na które często na początku nie mamy ani leków, ani szczepionki, są wirusy.

Wirusy mogą przenosić się między innymi drogą kropelkową, czyli podczas kichania, kaszlu bądź mówienia. Mogą dostać się do naszego organizmu poprzez usta, nos lub oczy. Koronawirus SARS-CoV-2, który jest przyczyną obecnie panującej pandemii, ma zdolność utrzymywania się przez pewien czas na powierzchniach, dlatego wystarczy dotknąć zanieczyszczonego wirusem przedmiotu, a następnie przenieść wirusa za pomocą dłoni na swoją twarz.

Jak szybko rozprzestrzeniają się choroby zakaźne

Naukowcy do śledzenia zakaźności chorób używają miary zwanej liczbą reprodukcyjną – znaną również jako R0. Liczba ta mówi nam, ile średnio osób zakaża każdy chory. Pod tym względem na szczycie listy znajduje się odra. Jej liczba reprodukcyjna wynosi od 12 do 18, co oznacza, że jedna osoba może przenieść zakażenie nawet na 18 kolejnych w nieszczepionej populacji! Odra jest jedną z najbardziej zakaźnych chorób, jednak szczepienia i wykształcenie odporności stadnej znacznie ograniczają jej rozprzestrzenianie się. Im więcej osób jest odpornych na daną chorobę, tym mniejsze prawdopodobieństwo jej rozprzestrzeniania się, co czyni szczepienia kluczowym narzędziem zapobiegania ponownemu pojawianiu się wielu chorób w społeczeństwie.

Czy koronawirus SARS-CoV-2 jest groźny

Dlaczego spośród wszystkich wirusów to właśnie koronawirus z Wuhan spowodował pandemię? Jedną z przyczyn może być jego charakterystyczna budowa, czyli wypustki, które przypominają wyglądem koronę. Po wniknięciu do organizmu wypustki te łączą się z białkami, które znajdują się na powierzchni ludzkich komórek. Po przedostaniu się wirusa do wnętrza komórki następuje jego replikacja, co umożliwia mu przejście do sąsiednich komórek. Wówczas u gospodarza, w tym wypadku u człowieka, może dojść do manifestacji takich objawów jak gorączka, kaszel czy zmęczenie. Symptomy COVID-19 mogą być mylone z grypą czy niegroźnym przeziębieniem. Można być również zakażonym i nie odczuwać żadnych dolegliwości, co znacznie ułatwia rozprzestrzenianie się tego wirusa w społeczeństwie. Najgroźniejsze dla człowieka wirusy wywołują początkowo łagodne objawy lub działają cicho i powoli, tak jak ma to miejsce w przypadku wirusa HIV, który latami może nie dawać żadnych niepokojących sygnałów.

Jedna osoba z infekcją SARS-CoV-2 może zakazić kilka innych. Każda z tych osób zakaża kolejne i tym sposobem dochodzi do intensywnego rozprzestrzeniania się wirusa. Część zakażonych jest narażona na ciężki przebieg infekcji. Dane wskazują, że w grupie ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19 znajdują się osoby z chorobami współistniejącymi, takimi jak cukrzyca, nadciśnienie czy choroby serca.

Źródła:
https://www.mp.pl/pacjent/grypa/grypasezonowa/48034,co-to-jest-epidemia-grypy-sezonowej-i-czym-rozni-sie-od-pandemii-grypy
https://www.visualcapitalist.com/history-of-pandemics-deadliest/
https://www.politykazdrowotna.com/54919,who-covid-19-to-juz-pandemia
https://www.mp.pl/pacjent/grypa/wiadomosci/53165,odpowiedz-who-na-krytyke-ws-ogloszenia-pandemii-grypy
https://www.mp.pl/pacjent/grypa/epidemie_pandemie/informacje/48048,jakie-byly-konsekwencje-i-umieralnosc-podczas-pandemii-grypy-w-przeszlosci
https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/165143,cholera
https://www.unaids.org/en/resources/fact-sheet
https://www.mp.pl/pacjent/zdrowiewpodrozy/problemy/165588,goraczka-krwotoczna-ebola
https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/historia-pandemii-na-swiecie-koronawirus-sars-cov-2-na-tle-innych-pandemii,6788,n,168